Ahlat, yaban ya da çakal armudu

[Astra]

Kış armutlarının kökeni, ahlat ağacına kadar uzanıyor. Osmanlı Sarayı’na kadar taşınan bu meyve, Toroslar’dan Gümüşhane’ye kadar geniş bir coğrafyada farklı çeşitleriyle biliniyor. Yaban armudu olarak da anılan kış armutları, ayva ile kardeşliği ve taşlı dokusuyla diğer armutlardan ayrılıyor. Ancak günümüzde bu lezzetli armut türlerinin çoğu unutulmuş durumda. NTVRadyo'dan Acı Tatlı Mayhoş programcısı Aylin Öney Tan yazdı.

Kış armutlarına, öncelikle ahlat ağacına bakıyoruz. Ahlat ağacı bütün armutların atası. Çeşitli isimleri var. Yabani olduğu için yaban armudu da deniliyor. Çakal armudu da dendiği oluyor. Benim çok yakıştırdığım bir ismi de taşlı armut. Taş gibi hem de çok sulu. Yumuşacık tereyağı gibi armutlardan çok farklıdırlar. Hatta ben onlara çakıllı armut diyorum, çakal armutla taşlı armutu karışımı gibi. Bir zamanlar Osmanlı Sarayı’na bile Gümüşhane’den armut gidermiş. Bunların uzun yola dayanan kış armudu çeşitleri olduğunu düşünmek olası. Gümüşhane coğrafyasında yetişen pek çok armut türü varmış. Ama bugünkü coğrafi işaret listesine bakınca Gümüşhane’den hiçbir armut çeşidi yok.

Coğrafi işaret almış armutlar arasında Antalya’da Toros dağlarının tepelerindeki yaylalarına Korkuteli’nin Karyağdı armudu var. Ankara armuduna şeklen çok benziyor. Onun gibi soğuk bir yeşil tonu var. Ankara armudu, grili bir yeşil, koyuca bir yeşil tonudur. Biraz çağla yeşili gibi donuk bir yeşil, fakat aynı zamanda açık tonda değil, koyuca bir renk. Ankara armudu yeşili diye renk paletine yeni bir renk tanımlanabilir. Karyağdı armudunun da böyle bir yeşil tonuvar ancak daha rengi açık. Tıpkı Ankara armudu gibi son derece sulu fakat kumlu bir yapısı var. Aslında bütün bu armut türlerini biraz ayvaya da benzetebiliriz. Zaten ikisi de kış meyvesi, ikisi de kardeş. Ben kış armutlarıyla ayvayı yakın kardeş olarak görüyorum. Korkuteli’nin Karyağdı armudu, adı üstünde kar yağdıktan sonra tatlanan armut çeşitlerinden biri. Genellikle ahlat ağacının üstüne aşılanıyormuş, bazen de ayva ağacına aşılanabiliyormuş. Dolayısıyla ayva-armut kardeşliği, armutun atası ahlatla benzeşliği karyağdı armuduna gerçekten farklı bir lezzet veriyor.